الموجز فی اصول الفقهکتاب «الموجز فی اصول الفقه»، یکی از آثار و تالیفات آیت الله شیخ جعفر سبحانی است که به زبان عربی نوشته شده است. این کتاب، در حوزه های علمیه به عنوان متن درسی تدریس می‌شود و جایگاه ویژه خود را پیدا کرده است. در این اثر، مهم‌ترین مسائل اصولی به گونه موجز مورد بحث قرار می‌گیرد. مقصود مؤلف، از تالیف این کتاب، آشنا کردن مبتدیان، با مسائل اصول فقه است. ۱ - ساختار کتابکتاب، مشتمل بر یک مقدمه و هشت مقصد است. ۲ - گزارش محتوا۲.۱ - مقدمهمؤلف، در مقدمه کتاب، بیان می کند که علم اصول، عبارت است از قواعد و قوانینی که مجتهد به وسیله آنها به استنباط احکام شرعی می رسد و موضوع علم اصول، هر چیزی است که صلاحیت داشته باشد در مسیر استنباط احکام قرار گیرد و فایده آن، قدرت بر استنباط احکام شرعیه از ادله تفصیلیه است. ایشان، مباحث علم اصول را به چهار دسته مباحث الفاظ، مباحث عقلیه، مباحث حجج و امارت و مباحث اصول عملیه تقسیم کرده و در ادامه، به تبیین مسائلی از قبیل حقیقت وضع، دلالت، حقیقت و مجاز و علائم آن دو،اصول لفظی، اشتراک و ترادف، استعمال لفظ مشترک در بیشتر از یک معنا،حقیقت شرعیه و متشرعه، صحیح و اعم و مشتق پرداخته و نظریات بدیعی را ارائه می دهد. ۲.۲ - مقاصدمؤلف، بعد از تبیین مقدمات لازم، به مقاصد کتاب می پردازد که به آنها اشاره می شود. ۲.۲.۱ - اوامربحث پیرامون ماده امر، هیئت امر، اجزاء، مقدمه واجب، مقتضی بودن امر به شی ء نهی از ضد آن را،نسخ وجوب و بقای جواز، دلالت امر به امر و امر بعد از امر از مهم‌ترین مباحث این مقصد به شمار می‌رود. ۲.۲.۲ - نواهیدر این مقصد از ماده و صیغه نهی، اجتماع امر و نهی در شی ء واحد و مقتضی فساد بودن نهی بحث می‌شود. ۲.۲.۳ - مفاهیممؤلف، بعد از تعریف مفهوم و منطوق به انقسامات مدلول منطوقی اشاره کرده، سپس مفهوم را به موافق و مخالف و مفهوم مخالف را به مفهوم شرط، وصف، غایت، حصر و عدد تقسیم می نماید. ۲.۲.۴ - عموم و خصوصاقسام عام، الفاظ عموم، حقیقت یا مجاز بودن عام بعد از تخصیص، حجیت عام مخصص در افراد باقی مانده،تمسک به عام قبل از فحص از مخصص،تخصیص عام با مفهوم، تخصیص کتاب با خبر واحد، استثنای عقیب جمل متعدده و نسخ و تخصیص از مباحث این مقصد به شمار می رود. ۲.۲.۵ - مطلق و مقیدمؤلف، بعد از تعریف مطلق و مقید، به الفاظ مطلق اشاره کرده، سپس مقدمات حکمت، حمل مطلق بر مقید و مجمل و مبین را مورد بررسی قرار می دهد. ۲.۲.۶ - حجج و اماراتدر این مقصد، در دو مقام بحث می‌شود: مقام اول، در باره قطع و احکام آن است و مقام دوم، در مورد احکام ظن معتبر می باشد. ۲.۲.۷ - اصول عملیهمجتهد، پس از فحص و یاس از دست یابی به دلیل قطعی یا دلیل علمی، به اصول عملیه که عبارت است از: برائت، تخییر، احتیاط و استصحاب روی می آورد. ۲.۲.۸ - تعارض ادلهمؤلف، در این مقصد، در باره جمع بین دو دلیل یا تعارض غیر مستقر و تعارض مستقر یا اعمال ترجیح و تخییر بحث کرده است. ۳ - پانویس۴ - منبعنرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |